Bir söz vardır, “Geçmişini bilmeyenin geleceği olmaz” derler.
Bu sözden hareketle imkanım oldukça Elazığ’la ilgili bilgi edinmeye çalıştım.Ulaştığım bilgiler şehrimizin her alanda ciddi bir zenginliğe sahip olduğunu öğrendim.
Edindiğim bilgilerle diğer illerin sahip olduğu değerleri karşılaştırdım.Bir kaç kriter esas almadım.Her hangi bir konuda karşılaştırma yaptığınızda çok fazla kriterleri göz önünde bulundurmanız gerekir.Bende 14 kriteri esas alarak yapmış olduğum kıyaslamalar sonucu şehrimizin Türkiye nin en güzel şehri olduğu katine vardır.Buradaki güzellik doğal güzellik olarak yorumlanmaması gerekir.Sahip olunan değerlerinin toplamı sonucu ortaya çıkan farkın getirdiği bir güzelliktir.
Bu iddiam milliyetçilik duygularıyla söylenmemiştir.Aşağıda belirttiğim konularda diğer illerle yapmış olduğum kıyaslama sonucu bu kanaate vardım.
Bir şehrin doğal güzelliği vardır fakat diğer konularda eksiği vardır.14 maddedeki değerlerin dikkate alınması gerekir.
Ben bu değerlendirme ile sonuca ulaştım.Farklı değerlendirmelerde bulunanlar olabilir.
Kıyaslamada dikkate aldığım kriterler;
1-TARİHİ GEÇMİŞİ…
Elazığ (EL-AZİZ)…
Elazığ İli Milattan Önce 3000 yıllında kurulmuştur.Harput kentinin ovadaki devamıdır.
Bu topraklarda yaşadığı bilinen en eski kavim Hurilerdir. Bu kavimden sonra onlarca kavim bu topraklarda yaşamış ve egemen olmuşlardır.
1087 yılından sonra Türk egemenliğine geçen Harput, çeşitli beyliklere ev sahipliği yapmış, 1515 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır.
Bugünkü yerinin ismi Mezra’dır. 1862 yılında Mamurat-ül Aziz ismi, 1937 yılında El-Azık ismi verilmiştir. Zamanla Elazığ denilmiştir.
Tarihi medeniyetlere beşiklik etmiş bu topraklar, ilk günden itibaren gerek sosyal gerek kültürel gerekse eğitim alanında merkez olmuştur.
1846’da yayınlanan Devlet Salnamesine göre, Harput Eyaleti’ne Arapgir, Malatya ve Besni Sancakları daha sonra da Dersim Sancağı bağlanmıştır.
Cumhuriyet döneminde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. Yapılan nüfus sayımına göre Elazığ’ın nüfusu 213.531’dir. Bu nüfusun %16.11’i kentte, %73.89’u ise kırsal kesimdeyaşadığı tespit edilmiştir.
1936 yılına kadar Elazığ İline bağlı olan Çemişgezek, Hozat, Kalan, Mazgirt, Nazimiye, Ovacık, Pülümür ve Pertek İlçelerinin yeni oluşturulan Tunceli İline bağlanmasıdır.
2-EĞİTİM GEÇMİŞİ…
Eğitim ve kültür şehri olan Harput’ta 1800’lü yıllarda;
5 tane resmi okul,
4 tane hususi okul (Ermeni okulu, Amerikan Koleji, Fransız Koleji ve Alman Koleji),
19 medrese,
8 kütüphanesi olan Osmanlı’nın en önemli eğitim yerlerinden birisidir
Böyle bir eğitim geçmişine sahip olan kaç şehir vardır.
3-SANAYİ YER ALTI KAYNAKLARI….
Ovada şeker fabrikası, Sivrice’de azot fabrikası, Maden’de bakır işletmeleri, Keban’dakiKurşun-Çinko, Elazığ’da iplik,şarap,çimento ve Et Balık Fabrikası 1950’li yıllardan sonra sanayi atılımı yapan, fabrikalar kurun bir il.
Türkiye’nin en büyük barajının yapıldığı ilk şehir ..
Ülkemizin dışarıya ihraç ettiği yer altı madenlerinin başlıcalar;
Bor,Krom ve Mermer v.s.
Bu iki madenin en fazla rezerve sahip olduğu il ELAZIĞ. Mermeri ile kromu ile Türkiye’nin en zengin topraklarına sahip olanElazığ’da altın, gümüş, bakır, kurşun, çinko, demir, krom, manganez, kireçtaşı mermer (granit, traverten) kalsit, silis kumu ve kuvarsit, alçıtaşı ve dekoratif yapı taşı, tuğla kili, sanayi kili, pomza, molibden, wolfran, kömür, kaplıcalar, maden suları, fluorit, prit gibi yer altı zenginlikleri sahip olduğu MTA.kayıtları ile sabittir.
Türkiye krom potansiyelinin %45’lik bölümü Alacakaya (Guleman ) bölgesinde bulunmaktadır.Elazığ, endüstriyel hammadde açısından da başta Alacakaya ilçesindeki Elazığ vişnesi olarak adlandırılan mermer olmak üzere önemli oluşumlara sahiptir.Bu yataklardan 20 çeşit mermer çıkarılmaktadır. Elazığ Vişnesi şu anda sadece bu topraklarda bulunmaktadır.
4-TARIM…
Coğrafi yapısı itibarı ile Elazığ’ın birden fazla ovası vardır: 1 – Elazığ Ovası, Uluova, Kuzova, Behremaz Ovası.
Pamuk,Pancarımız,Buğday,Arpa,Sebze ve bir çok meyvenin üretiliyor.1960’lı yıllarda susuz ovasına dağı delerek Hazar Gölü’nden su getiren
Şeker pancarı bitkisi, Elazığ’da 01.10.1956 tarihinde şu anda Keban Barajı altında kalan Habusu Köyü’nde şeker fabrikası üretime başlamıştır. 1960’li yıllardan sonra 30.000’den fazla pancar üreticisi olan, şeker üretiminde söz sahibi olan
KAYISI:Baskil yöremizde kayısı üretiminde ciddi artışlar olmuştur. Özellikle resmi kurum verilerine göre Baskil İlçesi yetiştirdiği kayısı oranı ve kalitesiyle ilk sıralarda yer almıştır. Son yıllardaki artış ile yukarıdaki tabloda belirtilen Türkiye içindeki oran % 20’ler seviyesine yükselmiştir.
PAMUK VE İPLİK FABRİKASI: 1950’li yıllardan itibaren ürettiği pamuk ile Adana ile birlikte bu üründe söz sahibi olan EL-AZİZ…
ÜZÜM, Öküzgözü, Boğazkereüzümleri tamamen dünya markaları.Orciği ile pestili ayrı bir değer.
Çedene kahvesi ağızlara tat veren bir şehir.
5-KÜLTÜR-MÜZİK VE SANAT…
Folkloru, kültürü ve müziği ile Türkiye’nin en zengin ilerin başında gelmektedir.Harput Müziği aslında tam bir TÜRK MÜZİĞİ HARMANI’DIR. Yani Harput Müziğin zenginliği kullanılan sazlara da yansımıştır.
ÇALGILAR:Harput - Elazığ Müziği, Türk Sanat Müziği sazları ile icra edilmektedir.Yani yöre müziğinde klarnet (önceleri zurna, çığırtma), ud, cümbüş, kanun, keman, def, darbuka (dömbek), davul, elvana, bendir, kısmen tambur, ney gibi klasik çalgılar kullanılmaktadır.Başka iller bizim kadar bu konuda zengin değildir.
Harput müziğinde tam 14 makam kullanılmaktadır.Türkiye de hiçbir şehrinde bu kadar bir zenginlik yoktur.
Çaydaçırası ve halayı ve diğer oyunlarındaki çok farklı ve zengin bir oyun kültürü.1960 yılında, İngiltere’ de BBC tarafından düzenlenen Uluslar arası Halk Oyunları yarışmalarında dünya birinciliği ve Dünya üçüncülüğü kazanan bir il.
ULUSAL BAZDA ÇOK ÜNLÜ TÜRKÜLERİMİZ söyleme gerek yok.
6-TURİZM…
A-Kültürel Turizm Dini Turizm;
HARPUT KALESİ : Tarihsel kaynaklara göre Harput Kalesi M.Ö. 8. yüzyılda Urartu Krallığı tarafından kurulmuştur.
PALU KALESİ,
AHMET BEY CAMİİ,
AĞA CAMİİ,
ALACALI MESCİT,
KURŞUNLU CAMİİ ,
SARA HATUN CAMİİ,
ULU CAMİİ,
YUSUF ZİYA PAŞA CAMİİ,
MURAD BABA TURBESİ,
İMAM EFENDİ TURBESİ,
ARAP BABA TÜRBESİ VE MESCİDİ,
MANSÛR BABA TÜRBESİ,
FATİH AHMED BABA TÜRBESİ VE MESCİDİ,
SEYYİD MUHAMMED KATTAL TÜRBESİ,
HOCA HASAN HAMAMI,
CEMŞİT (CİMŞİT) HAMAMI,
İBRAHİM ŞAH KERVANSARAYI,
DÖRDÜNCÜ MURAD HANI,
MERYEM ANA KİLİSESİ,
BUZLUK MAĞARASI,
Sağlık Turizmi;
MÜRÜDÜ (SARILIK) ÇEŞMESİ,
HIRHIRIK MADENSUYU,
HARPUT DABAKHANE ŞİFAHANESİ,
YURTBAŞI MADENSUYU,
GOLAN KAPLICASI:
BUHAN HAME KAPLICASI:
GENEFİK (YELPINARI) MADEN SUYU:
Dinlenme Turizmi;
HAZAR GÖLÜ,
Kış Turizmi;
HAZARBABA KAYAK MERKEZİ,
Yukarıda saydığım sahip olduğumuz değerlere Türkiye’de başka hangi ilde var.
7-HAYVANCILIK…
Tarım sektörü gelirlerinde önemli paya sahip olan hayvancılık faaliyetlerinde daha çok büyükbaş hayvan yetiştiriciliği şehrimizde yapılmaktadır. Bunu küçükbaş ve kümes hayvanı yetiştiriciliği izlemektedir. Hayvancılık konusunda şehrimizin sahip olduğu potansiyel nedeniyle doğuda ilk kurulan Et ve Balık Fabrikaların da biri Elazığda kurulmuş ve yıllarca bölgeye hizmet etmiştir.
8-BALIKÇILIK…
Türkiye'de alabalık üretiminde birinci sırada yer alan Elazığ'ın Keban ilçesidir. Kentte alabalığın yüzde 99'unun Keban ilçesinde üretilmekte-dir.14 bin tonluk üretimle Türkiye'de birinci sırada yer almaktadır.Bu yıl yavru alabalık 60 milyon yavru alabalık üretimi gerçekleştirme hedeflenmektedir.
Geçen yıl 62 milyon yavru alabalık üretimi yapan Keban'da bu yıl 80 milyon yavru alabalık üretilecek.Bunların dışında Keban gölletin de sazan ve diğer cinsteki balıklar,Hazar gölündeki de tamamen farklı ve göle özgü bir balık çeşidi yetişmektedir.Böyle bir potansiyele sahip başka bir il yok.
9-TATLI SU KAYNAKLARI…
Dünyanın önümüzdeki yüz yıllarda karşılaşacak en büyük sorunlardan biri de tatlı su kaynakları azalma olarak tahmin edilmektedir.Tatlı su kaynakları potansiyeli açısından en zengin şehirlerin başında Elazığ gelmektedir.Fırat ve Dicle bunun kanıtıdır.Bunlar bizim ilimiz sınırları içerisin de çıkmaktadır.Murat nehrini de saymak gerek.
Türkiye de tatlı su potansiyeli bu kadar zengin başka bil il yoktur.Etrafımız sularla çevrili ve ada şeklinde bir iliz diyebiliriz.
10-DOĞAL GÜZELİKLERİ…
Hazar Gölü, Suyu berrak, tuzsuz ve sodasızdır. Yaz aylarında bölge nüfusunun deniz ihtiyacını karşılamaktadır.Ciddi bir turizm potansiyeline sahiptir. 1990 yıllında yapılan bir araştırma sonucunda burada batık bir kentin olduğu tespit edilmiştir.Bu keşif gölün önemini daha da artırmıştır.Hazar gölün de bulunan batık şehri dışında gölde Tavşanlı ve Martı adında iki adet ada da bulunmaktadır.
Keban Barajı ve etrafındaki dinlenme tesisleri,
Hazarbaba Kayak Tesisleri,Konunum olarakçok güzel bir yerdedir.Kış turizmin önemli yerlerinden birisidir.
Harput taki tarihi eserler ve Buzlukmağarası,
Palu kalesi,Golan kaplıcaları ve sayamadığımız diğer yerler.Burada yaşayan ve gelen insanlar için sıkılmadan ve çok alternatifli bir imkana sahiptirler.Bu özeliği ilede Türkiye nin güzel illerinden biridir.
12- ULAŞIM…
Elazığ’ın bulunduğu coğrafi konumu itibariyle batıyla-doğu,Güney ve Kuzey arasında bir köprü vazifesi yapmaktadır.Bu özeliği olan Türkiye de çok az il vardır.Bu bölgede ki ulaşım ağının tam ortasın da yer almaktadır.Bunun sonucu olarak ta bölgenin ilk sivil havaalanların dan bir Elazığ a yapılmıştır.Bölgenin insanına uzun yıllardır hizmet etmektedir. Demiryolu ulaşımında da doğu ve güneydoğuya ulaşma konusunda kilit bir konunum da dır.
13-İKLİMİ…
Elazığ 1980 yıllara kadar tamamen KARASAL iklim hüküm sürmüştür.Keban Barajı ve yapılan diğer barajlarla sonucu iklim tamamen değişmiş ve karasal iklim özeliklerini tamamen yitirmiştir.
İKLİM YAPISI OLARAK AKDENİZ İKLİMİNE YAKLAŞMIŞ-TIR.Bu değişiklik ise tarıma farklı yansımıştır.ŞU ANDA ELAZIĞDA 365 GÜN SERACILIKLA SEBZE ÜRETİLMEKTE ve ürün çeşitliğinde zenginlik yaşanmaktadır.Bu konu da Türkiye de ikinci bir il yoktur.
14-YEMEK KÜLTÜRÜ
Elazığ en zengin mutfağa sahip iki ilden birisi. İlk sıra Gaziantep'te, ikinci sırada Elazığ geliyor.
Elazığ mutfağı tam 154 çeşit yemek, tatlı ve içecekten oluşuyor. Fasulye çorbası, lobik çorbası, anamaşı, kelecoş, taraklık, kındık köfte, küncülü köfte, muhaşerli köfte, işkene, sapan dolması, kibe dolması, çaypalası, pirpirim boranı, tavşan üfelemesi, kırmanlı pilav, simit pilav, nohut ekmeği, fodula, zarafat, patila, heside, dolanger, hürriyet kadayıfı, orcik, pilit ve gah, Elazığ’ın ünlü yemekleri arasında yer alıyor.
Geleneksel Elazığ mutfak kültüründe, Türk mutfak kültürünün izleri sık bir şekilde görülebilmektedir. Sahip olunan yemek kültürü ve çeşitliliği, sofra adabı bu duruma örnek olarak verilebilmektedir. Yine; tutmaç, umaç, aşı anamaşı, kara kavurma gibi yiyeceklerin tarihi Oğuzlara kadar dayanmaktadır.Ben yukarıda bahsettiğim kriterleri baz alarak böyle bir iddiada bulunuyorum.Bu konuda tabiî ki farklı görüşleri ve değerlendirmeleri olan kardeşlerimiz vardır.
Bu benim tespitim ve değerlendirmelerim . Ya sizin ki?
