1-7 Nisan Kanser Haftası

Elazığ Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Programlar ve Kanser Şubesi, Kanser Birimi tarafından 1-7 Nisan Kanser Haftası nedeniyle yazılı bir açıklama yapıldı.

Kanser bir hücre hastalığıdır. Hücre, canlıların temel yapı taşıdır. Yapıları ve işlevleri birbirine benzeyen hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular birleşerek organları ve organlarda birleşerek sistemleri oluştururlar. Hücrenin ana özelliği bölünüp çoğalması yani kendini yenileyebilmesidir. Yenilenip çoğalan hücreler oluşunca eski hücreler vücuttan atılır. 

Kanser, hücrenin anormal bölünüp çoğalmasıdır. Kanserli hastalarda hücre, canlının sağlığını bozacak şekilde çoğalarak organların işlevlerini yapmalarını engeller. 

Halk sağlığı yönünden kanserin önemi; sık görülmesi ve hastalığın erken zamanda teşhis edilmediğinde öldürücü olmasıdır. Bu açıdan bakıldığında kanser hastalığı dünyanın en önemli sağlık sorunlarından birisidir. Kanserle savaşabilmek, zararlarını azaltabilmek için hastalığın önemini ve kanserle savaş yollarının bilinmesi gerekmektedir. 

Tıp biliminin gelişmesi, insanların hastalıklara karşı bilinçli olması ve tarama programlarına katılımın artması kanserden ölümlerin her geçen gün daha azalmasını sağlayacaktır. Kanserin belirtilerini bilmek hastalığın erken teşhisi ve tedavisi açısından önemlidir. Ancak bu belirtilerin birine veya daha fazlasına sahip olmak kişinin kanser olduğu anlamına da gelmez.  Çünkü belirtilerin çoğu kanser dışı diğer hastalıklarda da görülebilir. Bu yüzden aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazlası olması durumunda bir sağlık kuruluşuna başvurup şikayetlerin nedeni araştırılmalıdır.

Açıklanamayan kilo kaybı: Birçok kanserin özellikle mide, pankreas, yemek borusu kanseri ve akciğer kanseri gibi kanser türlerinin ilk belirtisi açıklanamayan kilo kaybıdır.

Ateş: Kanserde sıklıkla görülür, fakat kanserin ileri safha belirtilerindendir. Kan kanseri ve lenf bezi tümörlerinde ise başlangıç belirtisi olarak ortaya çıkabilir.

Halsizlik: Kan kanseri veya kansızlığa neden olabilen mide veya kalın bağırsak kanseri gibi kanserlerde erken ortaya çıkabilir. Halsizlik kanserin seyrini tahmin etme konusunda önemli bir bulgudur.

Ağrı: Kemik veya testis  tümörlerinde ilk belirti olabilir ama genelde kanserlerin ileri safhalarının bir belirtisidir.

Memede veya vücutta hissedilen kitleler: Özellikle meme, testis, lenf bezi veya yumuşak doku tümörleri cilt altında bir yumru veya şişlik ile hissedilebilir. Ama özellikle memede ele gelen her kitlede kanser değildir. Bunun ayrımının bir uzman hekim tarafından yapılması gereklidir.

Cilt değişiklikleri: Cilt tümörleri haricinde iç organ tümörlerinde de görülebilir. Bazı kanserlerde sarılık, ciltte koyulaşma veya ciltte kızarıklık görülebilir.

Kanama: Olağan dışı kanama birçok kanserde erken veya geç dönemde ortaya çıkabilir. Balgamda kan görülmesi akciğer, dışkıda kan görülmesi kalın bağırsak, idrarda kan görülmesi idrar torbası (mesane), zamansız vajinal kanama ise rahim veya rahim ağzı (serviks) kanserinin belirtisi olabilir.

Dışkılama veya idrar yapma alışkanlığında değişiklik: Uzun süreli kabızlık, ishal veya dışkı boyutunda değişiklik kalın bağırsak kanserinin ilk belirtisi olabilir. İdrar yaparken sancı, idrarda kan görülmesi veya idrar yapma sıklığının değişmesi prostat veya idrar torbası (mesane) kanserinin ilk belirtileri olabilir.

Öksürük ve horlama: İnatçı ve geçmeyen öksürük akciğer kanserinin horlama ise gırtlak (larinks) kanserinin ilk belirtileri olabilir.

Ben ve siğillerdeki değişiklikler: Vücudumuzda yıllardır mevcut olan bir ben veya siğilde şekil, boyut veya renkte yeni ortaya çıkan bir değişiklik durumunda hemen bir doktora müracaat edilmelidir 

Risk Faktörleri

Belli bir tür kansere yakalanma olasılığını artıran her şey risk faktörüdür.Sigara, alkol vb. gibi risk faktörleri kontrol edilebilirken, yaş, genetik özellikler gibi bazı risk faktörleri de kontrol edilememektedir. Pek çok risk faktörünün direkt olarak hastalığa neden olup olmadığı bilinmemektedir. Ama risk faktörlerinin bilinmesi önemlidir. Akrabalarında kanser öyküsü olan insanlar daha yüksek riske sahiptir. Örneğin anne veya kız kardeşinde meme kanseri öyküsü olan bir kadında,  aile öyküsü olmayan kadına göre meme kanseri gelişme riski iki kat fazladır. 
Ailesinde kanser öyküsü olanların, daha erken dönemde ve daha sık aralıklarla tarama testlerinden geçmesi faydalı olacaktır.

Korunma tedbirleri nelerdir?

 Sigara içmek, tütün ve alkol tüketimi değiştirilebilir risk faktörleridir. Sigara, tütün veya alkol kullanımını bırakarak, kansere yakalanma riskinizi azaltabilirsiniz. 

Hareketsiz bir yaşam tarzının olması, sağlığa uygun olmayan besinlerle beslenme ve uzman önerisi dışında diyet yapmak kişiyi hastalıklara karşı dirençsiz kılar. Düzenli egzersizler yaparak, kilonuzu koruyarak, özellikle meyve ve sebze ağırlıklı uygun doğal gıdalarla beslenerek vücudunuzun dirençli olmasını sağlayabilirsiniz.

Yaşadığınız ya da çalıştığınız çevre koşulları kanser gelişimi için risk faktörü olabilir. Ev ya da iş yerinde bulunan bazı maddeler, kanser riskini  artırır. Asbest, radon, hava kirliliği, radyasyon, sigaraya maruz kalma çevresel risk faktörlerindendir. Yaşanılan ortamın bunlardan temizlenmesi ve sağlık koşullarına uygun hale getirilmesi riski ortadan kaldıracaktır.

Güneş elbette yaşam için önemlidir, özellikle kemik sağlığı açısından vazgeçilmezdir. Fakat yazın güneşin etkisinin en yoğun olduğu saatlerde korunmasız dışarıda bulunmak cilt kanseri riskini artırır. Bu yüzden yazın mümkün olduğunca güneş ışınlarının dik olduğu saatlerde uzun süre dışarıda kalmamalı, güneşlenirken de koruyucu kremler kullanılmalıdır

Modern tıptaki gelişmelere rağmen, dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında halen ilk sıralarda yer almasından dolayı kanser önemli bir sağlık sorunudur. Tanısı ve tedavisi farklı uzmanlık dallarının işbirliğini gerektirmektedir. Kanserde erken tanı önemlidir. Türkiye'de özellikle meme, rahim ağzı (serviks) ve bağırsak kanserinin erken tanısı konusunda ulusal tarama programları mevcuttur.

Kanserden korunma kanserin tedavisinden daha önemli bir husustur.